Opmerkelijke zaak
Het
ging om een inwoonster van Apeldoorn wiens uitkering in 2019 door de gemeente was
ingetrokken, vanwege, zo gaf de gemeente te kennen, alleen omdat haar
uitgavenpatroon en overboekingen als gevolg daarvan niet het patroon zouden
laten zien die bij een gemiddelde bijstandsgerechtigde zou behoren. De vrouw in
kwestie zou ‘te weinig’ geld hebben uitgegeven aan boodschappen.
Sociaal zekerheidsrecht
De
zaak belande uiteindelijk voor de hoogste bestuursrechter voor aangelegenheden in
o.a. sociaal zekerheidsrecht waar een bijstandsuitkering onder valt.
Stopzetten bijstand & boete
De
bijstandsgerechtigde kreeg te maken met een bestuursrechtelijke maatregel die
de gemeente haar oplegde: een reparatoire sanctie, ofwel een herstelsanctie
waarbij de gemeente de juridische situatie van de vrouw wil aanpassen aan de
werkelijke situatie van de vrouw, een situatie waarin de vrouw volgens de gemeente
geen recht op bijstand had. Daarbij kreeg zij ook een boete, welke punitief van
aard is, d.w.z. een bestraffend karakter
heeft. Dat betekent dat naast dat zij moet stoppen met de gedraging en dat er
een generaal (voor een ieder) preventief afschrikeffect en signaal mee is gemoeid,
althans dat wordt ermee beoogd te bereiken. Zij moest nagenoeg € 10.000
terugbetalen wegens – in de ogen van de gemeente – onterecht ontvangen
bijstand.
Intrekken bijstand
Los
van het feit dat het stopzetten of intrekken van een bijstandsuitkering voor de
inwoonster in kwestie vooral ook als een straf zijn ervaren, mag de gemeente
een uitkering deze o.a. stopzetten in situaties waarbij een bijstandsgerechtigde:
-zich
in zijn eigen levensonderhoud kan voorzien, bijvoorbeeld wanneer deze persoon
werk heeft gevonden en daarmee genoeg verdiend kan worden en voor zijn of haar
gezin;
-over
vermeende inkomsten of vermogen beschikt die hij of zij niet heeft opgegeven;
Normering
Volgens de normen (uit 2019) zou een alleenstaande zo’n € 200 euro per
maand aan boodschappen moeten besteden. Omdat de bijstandsgerechtigde vrouw veelal
geen of nauwelijks uitgaf aan boodschappen en vaak niet meer dan € 50 per maand
daaraan kwijt was, stelde de gemeente dat haar recht op bijstand niet kon
worden vastgesteld. Het bedrag wat zij eerder had ontvangen diende zij daardoor
terug te betalen.
Vooringenomenheid
Dat
de zaak opmerkelijk is, blijkt uit het feit dat de gemeente kennelijk op basis
van vooringenomenheid is overgegaan tot dit besluit. Binnen die context zou de
gemeente hebben gedacht dat nu de vrouw niet of niet veel geld uitgaf aan
boodschappen, zij dit geld ook niet nodig zou hebben, omdat zij op andere wijze
door een ander zou laten fêteren (voorzien in of trakteren op). Alleen kon de
gemeente dat moeilijk hard maken. Onzinziens is dat een gedachte die niet aan
de basis van een bestuursrechtelijke veroordeling mag staan en als zodanig niet
mag postvatten en aangegrepen worden om tot een grondslag van veroordeling te
gelden. Ook in bestuursrechtelijk opzicht heeft een overtreder rechten net zoals
een verdachte dat heeft bij een strafbare verdenking.
Persoonlijke omstandigheden
De Centrale Raad van Beroep (CRB)
maakt dan ook korte metten met de uitspraak van de lagere rechter. De bijstandsgerechtigde
vrouw had op de zitting namelijk verklaard dat zij schulden had en om die reden
het extra zuinig aan te doen met uitgaven voor haar levensonderhoud. Ze verklaarde
vervolgens niet elke dag te eten, veel te bewaren in haar vriezer en soms bij
vrienden of kennissen te eten. Ze gaf desgevraagd op een door de rechter geformuleerde
vraag, of het voor haar duidelijk was dat zij een gemeentelijke verplichting
had om achteraf rekening en verantwoording af te leggen wat haar boodschappen
betreft, aan dat dit voor haar niet duidelijk was en anders had zij zich daar
aan gehouden. De gemeente had deze persoonlijke omstandigheden mee dienen te
wegen in haar beslissing. Nu zij dit niet heeft gedaan heeft zij het evenredigheidsbeginsel
geschonden, een beginsel waarbij persoonlijke omstandigheden dienen meegewogen
te worden en afgezet tegen een eventuele algemeen belang. De maatregel is
daardoor niet meer proportioneel te noemen en staat daarmee niet meer in
verhouding tot het te dienen doel.
Eerdere controle
Een
gemeentelijk ambtenaar had eerder al in 2019 een gesprek met de inwoonster
gehad. Desgevraagd hoe het kwam dat zij niet of nagenoeg geen geld aan boodschappen
had uitgegeven, gaf zij ook toen al aan dat zij zuinig leefde omdat zij schulden
had en dat zij af en toe bij anderen at. Deze verklaring acht het CRB dus
geloofwaardig en daar had de gemeente in eerste instantie ook meer oog voor
moeten hebben, althans voor de persoonlijke strekking van die verklaring. De
gemeente vond aanvankelijk die verklaring toch niet feitelijk genoeg, zodat
deze niet een afdoende verklaring voor de gemeente opleverde. De gemeente zocht
er meer achter en wantrouwde deze bijstandsgerechtigde. Hierdoor werd zij
eerder als overtreder (lees: verdachte), dan als een willoze burger behandeld
die puur en naar waarheid haar verhaal vertelde. Dit doet ons denken aan de
onterechte verdachtmakingen zoals die in de Toeslagenaffaire werden onthuld.
Inlichtingenplicht
Voor
de gemeente was de door de vrouw verstrekte verklaring aldus niet voldoende. Daarmee
zou zij niet hebben voldaan aan haar inlichtingenplicht hebben voldaan. Zij kon
niet aantonen hoe zij op andere wijze aan haar levensmiddelen kwam. Dit zou dan
ofwel uit geheime inkomsten of vermogen afkomstig moeten zijn, of dat ze dat in
natura vertrekt zou krijgen. De vrouw had al verklaard dat zij soms at bij
vrienden, maar die verklaring werd niet geloofwaardig geacht. De gemeente bleef
stoïcijns vasthouden aan de maandelijkse uitgavennorm van € 200, welke door het
Nibud wordt gehanteerd en waar een meerderheid van de gemeenten aan vasthoudt.
Meer bewijs verzamelen
Het
College oordeelt dat de gemeente meer werk had moeten verrichten, door verder
te kijken dan haar neus lang is. Zij had ten eerste de vrouw serieus moeten
nemen in haar verstrekte verklaring. Ten tweede had de gemeente verder en
dieper moeten kijken naar die verklaring en had als zodanig dienen te verifiëren
en te falsifiëren of die verklaring wel of niet steekhoudend zou kunnen zijn.
Dus in plaatst van te berusten in een soort van vooringenomenheid had de
gemeente proactief en eigenhandig meer onderzoek moeten verrichten.
Burger als zwakkere partij wordt geholpen
De
CRB hanteert de rechtsbescherming in haar uitspraak als uitgangspunt, waarbij
zij deze gemeente en ook andere gemeentes een les wil meegeven: ga nooit alleen
af op slechts objectieve normeringen, zoals een Nibud-norm, maar zorg dat je
altijd verder kijkt dan je neus lang is; onderzoek proactief de subjectieve,
persoonlijke omstandigheden zoals door de vrouw is aangegeven. Zou krijgt het
verhaal van de vrouw en de vrouw zelf een gezicht en daarmee ‘waarde’ in dit
onderzoek en uiteindelijk een stem en gewicht in de besluitvorming. Dit vergt
uiteraard een andere gedragsmatige aanpak en aanvliegroute, los van een andere
juridisch te bewandelen weg.
Heb
je als uitkeringsgerechtigde ook te maken met een vooringenomen gemeente andere
overheid waardoor je niet goed wordt of bent behandeld?
Wil
je als uitkeringsgerechtigde weten wat je plichten en rechten zijn als het gaat
om je uitkeringsverplichtingen?
Heb
je andere vragen, of heb je advies en/of rechtsbijstand nodig in een andere juridische
kwestie?
De
juristen van BERGA juridische diensten verstrekken passend advies en staan u
eventueel bij in een gerechtelijke procedure!
Heb je andere vragen of ander advies nodig?
Wij verstrekken naast persoonlijke en online
juridische adviezen, ook juridische diensten op maat, zoals het op maat maken,
checken en/of wijzigen van je modelovereenkomsten, contracten of andere
documenten. Onze diensten kun je ook snel en makkelijk online bestellen op www.webshop.bergajuridisch.nl
Daarnaast treden we zo nodig in onderhandeling met de
wederpartij als het gaat om bijvoorbeeld contractvorming, conflictbehandeling,
of staan je bij in arbeidsbemiddeling. Ook starten we zonodig een gerechtelijke
procedure voor je op.
Zoek je persoonlijk en deskundig op maat advies of wil
je een procedure starten?
Kies dan voor de juridische diensten van BERGA en meld
je zaak aan via www.bergajuridisch.nl en vul het contactformulier in. Je kunt ons ook
altijd bereiken via: info@bergajuridisch.nl of bel ons: 06-36331675.
Onze meest
voorkomende rechtsgebieden
Wij verstrekken
juridische diensten aan particulieren en ondernemers op gebied van:
(o.a. zaken
voor de politierechter, kantonrechter, appèladvies)
(o.a. bij het
indienen van bewaar en beroep, sociaal zekerheidsrecht,
WW, ZW, Participatiewet)
Bekijk onze diensten op onze website & webshop
Bekijk onze
website: www.bergajurdisch.nl & webshop:
www.webshop.bergajuridisch.nl
In onze webshop
kunt u terecht voor het bestellen van onze telefonische en online diensten,
zoals juridisch advies en het laten opmaken, checken of wijzigen van nieuwe of
bestaande contracten, voorwaarden of overige documenten.
We zijn u graag van dienst!