Consumentrechtelijke bescherming
De consument heeft bij de koop van een dienst of product in de meeste gevallen recht op extra rechtsbescherming. Europees heeft dit verdragsrechtelijk zijn oorsprong is in de Rechtsbeschermingsrichtlijn (Richtlijn 2007/66/EG). Op nationaal niveau is Boek 7 van het Burgerlijk Wetboek van toepassing.
De criteria en voorwaarden voor ondernemers die diensten en producten leveren aan consumenten zijn de afgelopen jaren zowel in aard, omvang en complexiteit toegenomen. De consument is echter – naast de eventueel aan zijn zijde verschenen juridisch adviseur – niet aan zijn lot overgelaten in en bij het eigenhandig aanspraak moeten maken op, agenderen dan wel initiëren van een vordering in rechte en de eventueel daaruit voortvloeiende schadevergoeding.
De zwakkere consument & de professionele ondernemer
De impact en gevolgen van het onjuist toepassen van deze consumentrechtelijke regels heeft – wat kort door de bocht – veelal tot gevolg dat de ondernemer het nakijken heeft en de consument als winnaar uit de bus komt. En in veel gevallen ook terecht. De ondernemer is immers een professional; de consument de zwakkere minder draagkrachtige partij en veelal – in tegenstelling tot die professional – omringt met minder juridische, bedrijfskundige en financiële expertise.
Ambtshalve toepassing consumentrechtelijke bepalingen
Om voormelde redenen is het dan ook niet gek en eerder ook logisch dat de consument een handje wordt geholpen door en onder het toeziend oog van de rechter in de uitleg, toepassing en uitkomst van zijn consumentrechtelijke claim. Uiteraard beogen veel preventief consumentrechtelijke bepalingen een dergelijke rechtsgang als ultimum remedium te voorkomen, maar eenmaal in de rechtszaal is het de rechter die het voortouw neemt in het eigenhandig (dus ambtshalve) nalopen van de in het voordeel van de consument zijnde bepalingen en of deze door de ondernemer in kwestie juist zijn toegepast. Is dat niet het geval, dan is een dergelijke overeenkomst veelal vernietigbaar, zo ook als het gaat om het door de ondernemer niet (goed) naleven van de regels voor bestellen en betalen via een webshop.
Betalingsverplichting & bestelknop
Recentelijk heeft het HvJ een nogal bepalend en verstrekkende uitspraak gedaan m.b.t. een online bestelknop. Kernachtig en ondubbelzinnig kunnen we daaruit concluderen dat uit een bestelknop zélf moet blijken of er wel of geen sprake is van enige betalingsverplichting. Blijkt dat niet uit de bestelknop zelf, dan is de met de consument gesloten vereenkomst vernietigbaar.
Europeesrechtelijke regels: ondubbelzinnig en duidelijk
De Europese regels vereisen dat de online aankoop van een product (of dienst) via het bestelproces, d.w.z. dat via de webshop of andere online portal geplaatste bestelling, de daarbij vermelde informatie en het einde van de bestelfase uitmondend in het drukken op een bestelknop de stringente regels moet zijn gevolg van artikel 6:230v lid 3 Burgerlijk Wetboek. Dit artikel laat zien dat op transparante eenduidige wijze en formulering aan de consument duidelijk is gemaakt dat hij een bestelling heeft geplaatst waaraan een betalingsverplichting is gekoppeld. De ondernemer dient dit bestelproces en deze verplichting op zodanig ondubbelzinnige wijze in te richten, opdat het voor de consument geen vragen oproept en duidelijk is welke overeenkomst hij gaat en welke gevolgen deze heeft in het nakomen daarvan.
Bestelknop: bestelling met betalingsverplichting
Veelal zal er bij een online aankoop (onder, boven of naast een bestelknop) een vermelding staan waaruit min of meer blijkt dat de consument in kwestie een bestelling plaatst waarmee hij een betalingsverplichting aangaat. Echter dit is conform voornoemd artikel niet voldoende. In de kwestie die vorig jaar voor het HvJ speelde, oordeelde het Hof dan ook dat een dergelijke wijze van formuleren niet eenduidig en niet ondubbelzinnig was met als gevolg dat de overeenkomst vernietigd werd.
Boeken kamer met bestelknop
De kwestie speelde om een consument die een paar hotelkamers boekte. Hij drukte op de bestelknop (waarop stond: Ik ga boeken). Na het verder invullen van zijn personalia klikte hij vervolgens op een andere knop (waarop stond: Voltooi boeking). Helder zou je zeggen. De consument in kwestie verscheen echter niet in het hotel; de hoteleigenaar sprak de consument evenwel aan op zijn bestelling, waarbij zij een flink bedrag aan annuleringskosten wilde verhalen op de consument-boeker. Hoewel veelal uit de context van de bestelling, de aldaar geplaatste informatie en welke verplichtingen de consument al dan niet aangaat bij het bestelde product veelal helder bij een online aankoop zijn omschreven is dit toch niet voldoende om de consument te houden aan zijn betalingsverplichting. Zo ook in deze zaak.
Oordeel Hof: Letterlijke tekst op de bestelknop
Het Hof oordeelde: “…dat alleen rekening moet worden gehouden met de woorden op die knop of soortgelijke functie.” Dus op de bestelknop zelf zullen de woorden moeten staan, waaruit blijkt dat voldaan is aan dit criterium, hetgeen betekent dat letterlijk de woorden: ‘bestelling met betalingsverplichting’ op de bestelknop vermeld dient te zijn. Is dat niet het geval dan is de koop vernietigbaar. Dit arrest heeft grote impact (gehad) op vele webshops en websites waarbij online aangekocht kan worden. Veel ondernemers zullen dan ook hun webshops hebben aangepast; in veel gevallen echter zien we dat dat echter nog steeds niet het geval is. Zij lopen daarmee een groot ondernemersrisico. Wordt een overeenkomst vernietigd, dan zal de consument het aangekochte goed vaak onbetaald mogen houden. Zo sterk werkt het consumentenrecht op dit punt.
De ambtshalve toetsing
De Hoge Raad heeft bepaald dat de rechter ambtshalve, d.w.z. ook als er geen verweer wordt gevoerd, moet beoordelen of aan de consumentenbeschermende bepalingen (informatieplichten) waaronder die m.b.t. de bestelknop wordt voldaan. Als sprake is van een voldoende ernstige schending van zo’n informatieplicht moet de rechter een sanctie toepassen (ECLI:NL:HR:2021:1677).
Om dit te kunnen beoordelen moet de dagvaarding met uitgebreide informatie worden voorzien. Zo moeten er printscreens van de bestelprocedure bij worden gevoegd. Anders zal de vordering als onvoldoende onderbouwd worden afgewezen (ECLI:NL:RBOVE:2022:2101).
Wat niet voldoende is
De volgende teksten vermeld bij of op een bestelknop zijn o.a. niet voldoende: “plaats je bestelling”, “bestelling plaatsen”, “bestel nu”, “voltooi boeking” en “bevestig en borg betalen” al dan niet in combinatie met een aanvinkoptie voor eventuele maandelijkse aflossing/afschrijving voldoet. Dit laatste bleek uit een gerechtelijk vonnis van de rechtbank Noord-Holland. Het dictum van de uitspraak laat zich als volgt verwoorden. De rechtbank oordeelt: “…dat ten aanzien van de borg een duidelijke mededeling gedaan dat de consument met het aanklikken van die knop een betalingsverplichting aangaat. Het is echter niet duidelijk dat de consument zich verbindt tot betaling van enige andere kosten. Het feit dat de consument eerst een vakje moet aanvinken met de tekst “Ja, ik geef toestemming voor een maandelijkse afschrijving van de abonnementskosten” voordat de overeenkomst tot stand komt, volstaat niet.”
Rechtsgevolgen vernietigbare overeenkomsten
Daarmee wordt dan ook niet voldaan aan de verplichting van artikel 6:230v Burgerlijk Wetboek, waarmee de overeenkomst werd vernietigd. Dat wil in concreto veelal zoveel zeggen dat de betalingsverplichting zijdens de consument komt te vervallen, maar dat de overeenkomst voor het overige deel verder behouden en in takt blijft. Dit betekent dat de consument eventueel aan hem of haar geleverde goederen mag blijven behouden zonder deze te verder (af) te (moeten) betalen. Zie in dit kader ook andere soortgelijke uitspraken van gerechten te Amsterdam en Noord-Holland: vonnis 2 en vonnis 3 en vonnis 4. In sommige gevallen wordt de gehele overeenkomst vernietigd, zoals uit vonnis 5 van de Overijsselse rechtbank blijkt. In dat geval dient het product wel teruggeven te worden met als alternatief dat de consument hiervoor aan de ondernemer een vervangende schadevergoeding dient te betalen. Soms wordt de betalingsverplichting verminderd, zoals in vonnis 6 het geval is, een gerechtelijke uitspraak van de rechtbank te Brabant.
Andere rechtspraak
Voor de geïnteresseerde volgt hier nog andere rechtspraak:
– Rechtbank Noord-Holland ECLI:NL:RBNHO:2023:5211
– Arrest Hof van Justitie april 2022, ECLI:EU:C:2022:269
– Rechtbank Amsterdam mei 2022, ECLI:NL:RBAMS:2022:2455
– Rechtbank Amsterdam februari 2022, ECLI:NL:RBAMS:2022:1095
– Rechtbank Noord-Holland juni 2022, ECLI:NL:RBNHO:2022:4676
– Rechtbank Noord-Holland mei 2022, ECLI:NL:RBNHO:2022:5029
– Rechtbank Amsterdam augustus 2022 ECLI:NL:RBAMS:2022:4347
Ondernemer of consument en wil je weten wat je rechten en plichten zijn bij een rechtsgeldige koop van een product of dienst via een online portaal?
De juristen van BERGA juridische diensten geven je zowel als koper en als verkoper passend advies en staan u eventueel bij in een gerechtelijke procedure.
Heb je andere vragen of ander advies nodig?
Wij verstrekken naast persoonlijke en online juridische adviezen, ook juridische diensten op maat, zoals het op maat maken, checken en/of wijzigen van je modelovereenkomsten, contracten of andere documenten. Onze diensten kun je ook snel en makkelijk online bestellen op www.webshop.bergajuridisch.nl
Daarnaast treden we zo nodig in onderhandeling met de wederpartij als het gaat om bijvoorbeeld contractvorming, conflictbehandeling, of staan je bij in arbeidsbemiddeling. Ook starten we zonodig een gerechtelijke procedure voor je op.
Zoek je persoonlijk en deskundig op maat advies of wil je een procedure starten?
Kies dan voor de juridische diensten van BERGA en meld je zaak aan via www.bergajuridisch.nl en vul het contactformulier in. Je kunt ons ook altijd bereiken via: info@bergajuridisch.nl of bel ons: 06-36331675.
Onze meest voorkomende rechtsgebieden
Wij verstrekken juridische diensten aan particulieren en ondernemers op gebied van:
(o.a. zaken voor de politierechter, kantonrechter, appèladvies)
(o.a. bij het indienen van bewaar en beroep, sociaal zekerheidsrecht,
WW, ZW, Participatiewet)
Bekijk onze diensten op onze website & webshop
Bekijk onze website: www.bergajurdisch.nl & webshop: www.webshop.bergajuridisch.nl
In onze webshop kunt u terecht voor het bestellen van onze telefonische en online diensten, zoals juridisch advies en het laten opmaken, checken of wijzigen van nieuwe of bestaande contracten, voorwaarden of overige documenten.
We zijn u graag van dienst!