Prijsstijgingen zijn op nagenoeg alle goederen van toepassingen, zolang deze afhankelijk van zijn vraag en aanbod en deze niet onnodig (kunstmatig) door de overheid worden begrensd, doch gefaciliteerd. Het is daarbij vooral de vraagzijde op korte termijn die het aanbod (op langere) termijn bepaald en daarmee de prijs. Dit Keynesiaans economisch principe[1] is op zich dan ook niet bijzonder en is van alle dag. Het wordt interessant als we kijken naar de tarieven van hulpgoederen: materialen en grondstoffen, die recentelijk een enorme vlucht hebben genomen. Schaarste en onzekerheid en daarmee wantrouwen zijn daaraan debet, maar er speelt meer. Kijken we naar de Oekraïne oorlog en de goederen die onderdeel zijn van een (dreigende) importheffing, dan kunnen we al vele oorzaken aanwijzen. Oorzaken die niet te voorspellen waren.
Voor de aannemer die reeds een aanneemovereenkomst met de opdrachtgever had bedongen en plots geconfronteerd wordt met deze onvoorziene tariefstijgingen is het de vraag: wie betaald hiervan de rekening? Wat is daarbij juridisch gezien mogelijk en hoe verhoudt zich dit tot de vaste aanneemsom zoals bedongen in de aanneemovereenkomst? Antwoorden daarop zijn niet binnen de contouren zwart-wit te kenschetsen, maar zijn veeleer afhankelijk van de vraag, of er door partijen hieromtrent in een eerder stadium afspraken zijn gemaakt en voorts welke omstandigheden van het geval daarin doorslaggevend kunnen zijn.
Als opdrachtnemer en aannemer voor de toekomst nadere afspraken maken over eventuele prijsstijgingen is dat van in belang van beide partijen. Dit voorkomt veelal onduidelijkheid en juridische gesteggel.
Contractuele afspraken of niet?
Contractueel zullen partijen veelal een vaste prijsafspraak maken over de kosten en zo van een zgn. vaste aanneemsom uitgaan, ongeachte de werkelijke kosten. Het is ook mogelijk dat partijen er voor kiezen om de werkelijke kosten als uitgangspunt te nemen (prijssetting op basis van nacalculatie of regiebasis). In dit nieuwsblog wordt de vaste aanneemsom behandeld.
Op contractuele afspraken m.b.t. de aanneemsom en prijsstijgingen worden veelal algemene voorwaarden van toepassing verklaard, zoals de Uniforme Algemene Voorwaarden 2012 (hierna: UAV), waarbij met name artikel 47 van belang is.
Wanneer partijen niets hebben geregeld en vastgelegd m.b.t. prijsstijgingen heeft dit gevolgen voor het wel of niet kunnen doorberekenen van prijsstijgingen. Hierbij zijn de artikelen 7:753 en 6:258 BW van belang, welke in dit artikel nader wordt toegelicht.
Aanneemsom
De contractueel overeengekomen aanneemsom is in principe een vast tarief welke gelding heeft gedurende de uitvoering van de gehele aanneemovereenkomst. In principe, want er zijn uitzonderingen mogelijk, zoals de partijen op de aanneemovereenkomst van toepassing te verklaren algemene voorwaarden, waaronder de UAV. Kleine en voorzienbare prijsstijgingen zijn in de regel bij de aanneemsom inbegrepen en komen voor rekening van de aannemer. Gaat het om onvoorzienbare aanzienlijke prijsstijgingen, dan kan de aannemer (onder voorwaarden) een beroep doen op de artikelen 7:753 en 6:258 BW.
Dat de aanneemsom in beginsel vast is, welke in de aanneemovereenkomst veelal aangeduid wordt met begrippen als prijsvaste som voor het einde van de werkzaamheden of werk, betekent dat deze voor de duur van de overeenkomst niet wijzigt. De werkzaamheden dienen dan wel voor een bepaalde datum te zijn gestart. Wijzigingen in de aanneemsom zijn in de regel dan ook niet toegestaan. Voor zowel opdrachtgever als aannemer verdient het aanbeveling om tegen een vooraf gestelde aanneemsom de werkzaamheden uit te laten voeren.
Kleine en voorzienbare prijsstijgingen komen dan ook in principe voor rekening van de aannemer.
De aannemer kan in onderhandeling met de opdrachtgever m.b.t. vaststelling van de aanneemsom, mogelijke voorzienbare prijsstijgingen meenemen. Ook kan afgesproken worden dat de aanneemsom periodiek zal worden geïndexeerd, dit om eventuele prijsstijgingen mee te laten wegen. Het is opdrachtgever die dan in de meeste gevallen de prijsstijging dient te voldoen.
Uniforme Administratieve Voorwaarden
Zoals hiervoor aangegeven kunnen prijsstijgingen worden gereguleerd door toepassing van de UAV op de aanneemovereenkomst. Hierbij speelt artikel/paragraaf 47 een rol van betekenis. Artikel 47 UAV bepaalt namelijk dat:
1. Onder kostenverhogende omstandigheden worden in deze paragraaf verstaan omstandigheden die van dien aard zijn dat bij het tot stand komen van de overeenkomst geen rekening behoefde te worden gehouden met de kans dat zij zich zouden voordoen, die de aannemer niet kunnen worden toegerekend en die de kosten van het werk aanzienlijk verhogen.
2. Indien kostenverhogende omstandigheden als bedoeld in het eerste lid intreden heeft de aannemer aanspraak op bijbetaling (…).
De aannemer maakt aldus aanspraak op bijbetaling indien er sprake is van onvoorzienbare en aanzienlijke kostenverhogende omstandigheden. Denk hierbij aan kostenstijgingen van een stijgende bouwmaterialen of grondstoffen als gevolg een oorlog of pandemie.
In het geval de UAV niet op de aanneemovereenkomst van toepassing is, zijn er voor de aannemer nog andere (wettelijke) sturingsmiddelen om (aanzienlijke )prijsstijgingen aan de opdrachtgever door te berekenen, zoals uit hoofde van artikel 7:753 of 6:258 BW. De onvoorziene prijsstijging behoeft dan niet aanzienlijk of bijzonder van aard te zijn, zoals paragraaf 47 UAV wel vereist. s
Aanpassen van de aanneemsom op grond van artikel 7:753 BW
Zijn de UAV niet van toepassing op de aanneemovereenkomst? Dan kan de aannemer eventueel een beroep doen op artikel 7:753 BW, waarbij hij kan vorderen dat de rechter ten gunste van hem, de aanneemsom aanpast en recht heeft op bijbetaling van de onvoorziene kostenverhoging.
Een door de aannemer ingestelde vordering ex artikel 7:753 BW kan alleen succesvol zijn als is voldaan aan een aantal voorwaarden:
– Het moet gaan om onvoorzienbare kostenverhogende omstandigheden;
– De onvoorzienbare kostenverhogende omstandigheden moeten zijn ontstaan of aan het licht komen zonder dat deze verwijtbaar door de aannemer zijn gemaakt en/of aan hem zijn toe te rekenen;
– De aannemer heeft jegens de opdrachtnemer een informatie- en waarschuwingsplicht waar het gaat om hem zo spoedig mogelijk op de hoogte te stellen van prijsstijgingen waar de aannemer mee wordt geconfronteerd.
Partijen kunnen in de aanneemsom expliciet bedingen dat artikel 7:753 BW niet van toepassing wordt verklaard en dat partijen daar geen beroep op kunnen doen.
NB waar bij paragraaf 47 UAV sprake moet zijn van een aanzienlijke kostenverhoging spreekt artikel 7:753 BW ‘slechts’ van kostenverhogende omstandigheden.
Geen nadere partijafspraken, toch prijsverhoging doorvoeren?
Wanneer partijen niets hebben geregeld t.a.v. mogelijke prijsstijgingen, dan dient de aannemer deze in principe te voldoen. Vooraf geldt een veelal vaste prijs, tenzij partijen anders overeengekomen zijn. In dat geval kan de aannemer nog altijd een beroep doen op voormeld artikel 7:753 BW en op het hierna toegelichte artikel 6:258 BW.
Aanpassen van de aanneemsom op grond van artikel 6:258 BW
De aannemer kan zich – naast een beroep op artikel 7:753 BW – bedienen van de juridische mogelijkheden ingeval prijsstijgingen zijn veroorzaakte door onvoorzienbare omstandigheden ex artikel 6:258 BW lid 1:
De rechter kan op vordering van een der partijen de gevolgen van een overeenkomst wijzigen of deze geheel of gedeeltelijk ontbinden op grond van onvoorziene omstandigheden welke van dien aard zijn dat de wederpartij naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid ongewijzigde instandhouding van de overeenkomst niet mag verwachten. Aan de wijziging of ontbinding kan terugwerkende kracht worden verleend.
Een door de aannemer ingestelde vordering ex artikel 6:258 BW kan alleen succesvol zijn als is voldaan aan een aantal voorwaarden:
– Het moet gaan om onvoorzienbare omstandigheden;
– De onvoorzienbare omstandigheden moeten zijn ontstaan of aan het licht komen zonder dat deze verwijtbaar door de aannemer zijn gemaakt en/of aan hem zijn toe te rekenen;
– De tweede voorwaarde is dat het moet gaan om onvoorziene omstandigheden van dien aard dat naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid het ongewijzigd in stand laten van de overeenkomst niet door de wederpartij mag worden verwacht.
Artikel 6:258 en 7:753 BW vertonen gelijkenissen, doch het laatste artikel kan als een lex specialis van artikel 6:258 BW gezien worden. Hier wordt immers specifiek gesproken over onvoorzienbare kostenverhogende omstandigheden.
Een beroep op beide artikelen wordt niet snel gehonoreerd; het uitgangspunt pacta sunt servanda (afspraak is afspraak) heeft immers in het contractenrecht het primaat, zoals o.a. vastgelegd is in artikel 6:261 BW met betrekking tot wederkerige overeenkomsten zoals een aanneemovereenkomst (artikel 7:750 BW) .
Zijn de prijsstijgingen voorzienbaar of onvoorzienbaar?
Een vordering gegrondvest op paragraaf 47 UAV, artikel 7:753 BW of 6:258 BW alleen succesvol zijn als de kostenverhogende omstandigheden onvoorzienbaar zijn voor of tijdens het aangaan van de aanneemovereenkomst. Voorzienbare omstandigheden die voor of tijdens het aangaan van de overeenkomst bekend zijn of geacht zijn bekend verondersteld te mogen zijn, komen n beginsel voor rekening van de aannemer. Voor het vaststellen van de aanneemsom doet de aannemer er daarom goed rekening te houden met mogelijke door hem niet bij de opdrachtgever in rekening te kunnen brengen prijsstijgingen. Hij kan hierbij gebruikmaken van een bijvoorbeeld een prijsindexatie of prijsopslag bij de vaststelling van de aanneemsom. NB. Naast artikel 7:753, kan ook 6:658 BW door partijen worden uitgesloten als onderdeel van de aanneemovereenkomst.
Of een beroep op onvoorziene kostenverhogende omstandigheden succesvol zal zijn
Zijn partijen het oneens over de doorberekening van de prijsstijgingen, dan dient de rechter te beoordelen of er sprake is van kostenverhogende omstandigheden en of er sprake is van onvoorzienbaarheid. Daarbij gelden, zoals hiervoor uiteengezet, strenge criteria. Uiteindelijk dient in het merendeel van de gevallen de aannemer uiteindelijk de prijsstijging voor zijn rekening te nemen. Ons advies: Bezint eer ge begint en maak tevoren duidelijke afspraken over mogelijke prijsstijgingen, dit voorkomt juridisch gesteggel[2][3][4][5][6].
Aannemer en geconfronteerd met onvoorziene prijsstijgingen?
Weten wat de gevolgen zijn voor prijsstijgingen voor de tussen opdrachtgever en aannemer bedongen aanneemsom?
Weten wat uw rechtspositie als opdrachtgever en aannemer is voor het wel of niet kunnen doorberekenen van de prijsstijgingen?
Heeft u andere vragen en/of juridische problemen?
De juristen van BERGA juridische diensten verstrekken passend juridisch advies en bijstand en zijn u zo nodig van dienst bij (het starten van) een gerechtelijke procedure. Neemt u telefonisch contact met ons op: 06-36331675 of stuur een e-mail naar: info@bergajuridisch.nl. Op onze website www.bergajuridisch.nl vindt u meer informatie.
Heeft u andere vragen, advies of bijstand nodig?
Wij verstrekken naast persoonlijke en online juridische adviezen, ook juridische diensten op maat, zoals het op maat maken, checken en/of wijzigen van uw modelovereenkomsten, contracten of andere documenten. Onze diensten kunt u ook snel en makkelijk online bestellen op www.webshop.bergajuridisch.nl
Daarnaast treden we zo nodig in onderhandeling met de wederpartij als het gaat om bijvoorbeeld contractvorming, conflictbehandeling, of staan u bij in arbeidsbemiddeling. Ook starten we zonodig een gerechtelijke procedure voor u op.
Zoekt u persoonlijk en deskundig op maat advies of wil je een procedure starten?
Kies dan voor de juridische diensten van BERGA en meld je zaak aan via www.bergajuridisch.nl en vul het contactformulier in. U kunt ons ook altijd bereiken via: info@bergajuridisch.nl of bel ons: 06-36331675.
Onze meest voorkomende rechtsgebieden
Wij verstrekken juridische diensten aan particulieren en ondernemers op gebied van:
(o.a. zaken voor de politierechter, kantonrechter, appèladvies)
(o.a. bij het indienen van bewaar en beroep, sociaal zekerheidsrecht,
WW, ZW, Participatiewet)
Bekijk onze diensten op onze website & webshop
Bekijk onze website: www.bergajurdisch.nl & webshop: www.webshop.bergajuridisch.nl
In onze webshop kunt u terecht voor het bestellen van onze telefonische en online diensten, zoals juridisch advies en het laten opmaken, checken of wijzigen van nieuwe of bestaande contracten, voorwaarden of overige documenten.
We zijn u graag van dienst!
[1] Het Keynesiaanse model, ontwikkeld door John Maynard Keynes, is een macro-economisch model dat focust op de vraagzijde van de economie en de rol van de overheid bij het stabiliseren van de economie, vooral tijdens recessies.